Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt ở độ tuổi dưới 5. Bệnh có khả năng lây lan nhanh, bùng phát theo mùa và có thể gây biến chứng nguy hiểm nếu không phát hiện kịp thời. Việc nhận biết dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ em và hiểu đúng cách điều trị giúp phụ huynh chủ động bảo vệ con, hạn chế biến chứng và giảm nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

1. Bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng (HFMD) là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn nhà trẻ – mẫu giáo. Tác nhân gây bệnh là các chủng vi-rút thuộc nhóm Enterovirus, điển hình như Coxsackie A hoặc Enterovirus 71 – những loại vi-rút có khả năng lây lan rất nhanh trong cộng đồng.

Con đường lây truyền chủ yếu của bệnh là qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ người nhiễm bệnh: nước bọt, phân, dịch hô hấp hoặc các bề mặt, đồ vật bị nhiễm bẩn. Chỉ cần trẻ chạm tay vào đồ chơi hoặc tay nắm cửa có chứa vi-rút rồi đưa lên miệng là nguy cơ lây nhiễm đã rất cao.

Biểu hiện thường gặp nhất của bệnh là các mụn nước nhỏ trong miệng kèm theo phát ban ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Mặc dù bệnh có thể gặp ở mọi độ tuổi, nhóm trẻ dưới 5 tuổi vẫn là đối tượng dễ tổn thương nhất do hệ miễn dịch còn yếu và thói quen sinh hoạt chưa đảm bảo vệ sinh.

Hầu hết các trường hợp tay chân miệng ở mức độ nhẹ và có thể tự hồi phục sau vài ngày chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, một số chủng vi-rút nguy hiểm có thể gây biến chứng nặng, vì vậy việc nhận biết sớm dấu hiệu bệnh và theo dõi sát sao là vô cùng quan trọng.

2. Dấu hiệu bệnh tay chân miệng ở trẻ em?

Sau khi trẻ tiếp xúc với vi-rút gây bệnh tay chân miệng, cơ thể sẽ trải qua thời kỳ ủ bệnh kéo dài khoảng 3–6 ngày. Trong giai đoạn này, trẻ thường chưa biểu hiện triệu chứng rõ rệt, nhưng khi bệnh bắt đầu khởi phát, các dấu hiệu sẽ xuất hiện theo từng mức độ.

Giai đoạn khởi phát

Ở giai đoạn ban đầu, trẻ thường có những triệu chứng giống cảm cúm nhẹ:

- Sốt từ âm ỉ đến cao (có thể lên 38–39°C).

- Cơ thể mệt mỏi, quấy khóc, ngủ không sâu.

- Đau họng, khó chịu khi nuốt.

- Chảy nước bọt nhiều hơn do miệng đau rát.

- Chán ăn hoặc bỏ bú.

- Một số trẻ có thể bị tiêu chảy nhẹ.

Đây là thời điểm cha mẹ dễ nhầm lẫn với các bệnh lý thông thường, khiến việc nhận diện bệnh bị chậm trễ.

Giai đoạn toàn phát

Sau 1–2 ngày kể từ khi khởi phát bệnh, các triệu chứng đặc trưng bắt đầu rõ ràng hơn:

Phát ban và mụn nước trên da

- Ở lòng bàn tay, bàn chân, đầu gối hoặc mông xuất hiện các bọng nước nhỏ từ 2–10 mm.

- Mụn thường có màu xám nhạt, hình bầu dục, nổi gồ hoặc hơi chìm dưới da, khi sờ vào thấy cộm nhẹ nhưng không ngứa và không đau.

- Với trẻ sơ sinh hoặc trẻ nhỏ, mẩn đỏ và rộp da vùng mông khá phổ biến.

Loét miệng gây đau

- Bên trong má, nướu và đầu lưỡi xuất hiện các mụn nước li ti (2–3 mm).

- Chúng dễ vỡ, để lại vết loét gây đau khiến trẻ sợ ăn, dễ quấy khóc hoặc bỏ bữa hoàn toàn.

Biểu hiện toàn thân nghiêm trọng

Dù không phổ biến, một số trẻ có thể xuất hiện:

- Lơ mơ, kích thích, khó dỗ.

- Giật mình liên tục.

- Mê sảng hoặc co giật.

- Thở nhanh, tim đập nhanh.

Đây là dấu hiệu của bệnh tiến triển nặng và cần can thiệp y tế ngay.

3. Phân biệt bệnh tay chân miệng và thủy đậu?

6. Các câu hỏi liên quan bệnh Tay Chân Miệng?

6.1. Ai dễ bị bệnh Tay Chân Miệng?

Tay chân miệng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng nhóm dễ mắc nhất gồm:

- Trẻ em dưới 5 tuổi: Đây là nhóm có nguy cơ cao nhất vì hệ miễn dịch còn yếu, chưa hoàn thiện. Và trẻ có thói quen đưa đồ chơi, tay vào miệng, tạo điều kiện virus xâm nhập.

- Trẻ đang đi nhà trẻ, mẫu giáo: Môi trường tập thể đông đúc là nơi virus lây lan mạnh. Chỉ cần một trẻ nhiễm bệnh, nguy cơ bùng phát trong lớp rất cao.

- Trẻ có sức đề kháng kém: bao gồm trẻ hay bị ốm vặt, trẻ đang mắc bệnh hô hấp, trẻ suy dinh dưỡng.

- Người chăm sóc trẻ nhỏ:  Phụ huynh, giáo viên mầm non, bảo mẫu có nguy cơ lây nếu tiếp xúc với nước bọt, phân hoặc dịch mụn nước của trẻ bệnh.

6.2. Trẻ bị Tay Chân Miệng bao lâu thì khỏi?

Thông thường, tay chân miệng là bệnh lý có thể thuyên giảm trong khoảng 7–10 ngày nếu trẻ được chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, ở một số trường hợp, bệnh kéo dài hơn do diễn tiến nặng hoặc do cách chăm sóc tại nhà chưa phù hợp.

Tác nhân gây bệnh chủ yếu là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71).

- Coxsackievirus A16: Thường gây biểu hiện nhẹ. Trẻ chỉ cần nghỉ ngơi, bù nước và theo dõi tại nhà; phần lớn hồi phục sau khoảng một tuần.

- EV71: Dù không phổ biến bằng, lại có khả năng gây biến chứng nặng. Đây là chủng virus được đánh giá nguy hiểm hơn vì có thể tấn công thần kinh và các cơ quan quan trọng.

Khi trẻ nhiễm EV71 hoặc có dấu hiệu trở nặng, việc nhập viện sớm là vô cùng cần thiết. Tại bệnh viện, trẻ sẽ được theo dõi sát sao để phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như: viêm não, màng não, rối loạn tuần hoàn, suy hô hấp, phù phổi cấp… Những trường hợp này thường phải điều trị kéo dài tùy theo mức độ tổn thương mà bé gặp phải.

6.3. Trẻ bị Tay Chân Miệng có bị lại không?

Nhiều người nghĩ rằng đã từng mắc tay chân miệng thì sẽ “miễn nhiễm” trong tương lai, nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Bệnh tay chân miệng có thể tái phát nhiều lần — có trường hợp mắc đến lần thứ 2, thứ 3, thậm chí lần thứ 4.

Dù cơ thể vẫn tạo ra kháng thể sau mỗi lần nhiễm bệnh, nhưng lượng kháng thể này không đủ mạnh và không duy trì lâu, nên không thể bảo vệ tuyệt đối trước sự tấn công của virus.

Không chỉ vậy, virus gây tay chân miệng gồm nhiều chủng khác nhau và cơ thể không thể tạo miễn dịch chéo giữa các chủng. Vì thế, người từng mắc bệnh vẫn có nguy cơ bị nhiễm lại khi gặp phải chủng virus khác.

Chính vì những lý do này, tái nhiễm tay chân miệng là điều hoàn toàn có thể xảy ra, và mức độ biểu hiện ở mỗi lần bệnh có thể giống hoặc thay đổi so với lần mắc trước.

6.4. Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Với những trường hợp tay chân miệng nhẹ, trẻ có thể được theo dõi và chăm sóc tại nhà. Tuy nhiên, bố mẹ tuyệt đối không chủ quan. Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ biểu hiện bất thường sau đây, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt để tránh biến chứng nguy hiểm:

- Sốt cao kéo dài, dùng thuốc hạ sốt nhưng không giảm hoặc sốt liên tục hơn 48 giờ.

- Đau đầu dữ dội, ngủ nhiều bất thường, khó đánh thức.

- Tiêu chảy nhiều lần, dấu hiệu mất nước như khô môi, ít tiểu.

- Co giật, giật mình bất thường, dáng đi loạng choạng, tay chân yếu.

- Thở ngắt quãng, tim đập không đều hoặc trẻ có biểu hiện khó thở.

- Sau khoảng 10 ngày nhưng tình trạng bệnh không cải thiện hoặc có xu hướng nặng hơn.

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm phổ biến, dễ lây lan và có thể gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt là trẻ nhỏ. Đa phần bệnh diễn tiến nhẹ và có thể tự khỏi, nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nguy hiểm nếu không được theo dõi đúng cách. Vì vậy, việc nhận biết sớm triệu chứng, chăm sóc hợp lý và đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường là vô cùng quan trọng. Chủ động phòng ngừa bằng vệ sinh cá nhân, giữ môi trường sạch sẽ và tránh tiếp xúc nguồn lây sẽ giúp bảo vệ trẻ một cách hiệu quả.

Nguồn: Y Khoa Diamond tổng hợp và cố vấn chuyên môn từ đội ngũ Bác sĩ.