Viêm màng não do não mô cầu là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất hiện nay, có thể gây tử vong chỉ sau vài giờ nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và cách phòng tránh là chìa khóa quan trọng để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

1. Nguyên nhân bệnh viêm màng não do não mô cầu

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây qua đường hô hấp, thường gặp ở trẻ nhỏ và người trẻ tuổi. Tác nhân gây bệnh là vi khuẩn Neisseria meningitidis, có khả năng xâm nhập vào máu và màng bao quanh não – tủy sống, gây nhiễm trùng máu và viêm màng não.

Bệnh có thể xuất hiện quanh năm nhưng thường gia tăng vào thời điểm đông – xuân, khi thời tiết lạnh và ẩm tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, dễ bùng phát thành dịch trong môi trường đông người.

Do diễn tiến nhanh và mức độ nguy hiểm cao, viêm màng não mô cầu có thể để lại nhiều di chứng nghiêm trọng như điếc, chậm phát triển trí tuệ, hoặc khuyết tật do hoại tử chi. Mặc dù đã có phương pháp điều trị, tỷ lệ tử vong của bệnh vẫn dao động từ 5–15%, đặc biệt ở những trường hợp phát hiện muộn.

2. Triệu chứng của bệnh viêm màng não do não mô cầu

Sau khi nhiễm vi khuẩn gây viêm màng não mô cầu, trẻ thường khởi phát triệu chứng rất nhanh. Hai dấu hiệu thường gặp nhất là sốt cao đột ngột và ban xuất huyết hoại tử trên da.

• Sốt cao đột ngột: Trẻ có thể sốt tới 40–41°C, kèm theo ớn lạnh, rét run, đau đầu dữ dội, đau mỏi cơ, mệt mỏi, ho hoặc đau họng.
  
  

• Ban hoại tử xuất huyết: Các nốt ban thường có màu đỏ tím, không mất đi khi ấn, có thể lan nhanh. Một số trường hợp ban kèm bóng nước hoặc hoại tử trung tâm, xuất hiện ở vùng hông, chi dưới và lan toàn thân.
  

Ngoài ra, trẻ có thể có thêm các biểu hiện khác như:

• Buồn nôn, nôn;
  
  

• Co giật;
  
  

• Cứng cổ;
  
  

• Ngủ li bì, giảm tương tác;
  
  

• Bỏ bú, ăn uống kém hoặc bỏ chơi.
  
  

Khi thấy trẻ sốt cao kèm ban xuất huyết, co giật hoặc ngủ li bì bất thường, cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay vì bệnh tiến triển nhanh và có thể đe dọa tính mạng.

3. Biến chứng của bệnh viêm màng não mô cầu

Viêm màng não do não mô cầu ở trẻ em nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Các biến chứng thường được chia thành hai nhóm:

1. Biến chứng sớm

Các biến chứng xuất hiện trong giai đoạn cấp tính, diễn tiến nhanh và nguy hiểm:

• Tăng áp lực nội sọ gây đau đầu dữ dội, nôn ói, rối loạn ý thức.

• Đông máu nội mạch rải rác (DIC) – tình trạng rối loạn đông máu có thể dẫn đến xuất huyết toàn thân.

• Co giật do viêm và tổn thương màng não.

• Trụy tuần hoàn, tụt huyết áp.

• Suy đa cơ quan, đe dọa tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

2. Biến chứng muộn

• Xuất hiện khi trẻ qua được giai đoạn cấp nhưng chịu ảnh hưởng lâu dài:

• Điếc hoặc giảm thính lực vĩnh viễn.

• Giảm thị lực hoặc mù lòa.

• Suy giảm chức năng thần kinh kéo dài, ảnh hưởng giao tiếp và học tập.

• Chậm phát triển trí tuệ, giảm chỉ số IQ do tổn thương não.

• Hoại tử nặng dẫn đến cắt cụt chi do tổn thương mạch máu trong nhiễm trùng huyết.

4. Cách phòng chống viêm màng não do não mô cầu

Theo khuyến cáo của Cục Y tế dự phòng – Bộ Y tế, để phòng ngừa hiệu quả viêm màng não mô cầu ở cả trẻ em và người lớn, cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau:

1. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Tăng cường tuyên truyền tại các khu vực có nguy cơ hoặc có bệnh lưu hành, giúp người dân hiểu rõ dấu hiệu bệnh, chủ động đi khám khi có triệu chứng bất thường. Việc phát hiện sớm và cách ly kịp thời giúp hạn chế tối đa nguy cơ lây lan trong cộng đồng.

2. Giữ vệ sinh môi trường và nơi sinh hoạt

Đảm bảo nơi ở, trường học, nhà trẻ luôn thông thoáng, sạch sẽ và đủ ánh sáng. Vệ sinh cá nhân tốt cũng góp phần giảm nguy cơ lây nhiễm qua đường hô hấp.

3. Tăng cường giám sát tại các ổ dịch cũ

Tại những địa điểm từng có ca bệnh, cần giám sát chặt chẽ các trường hợp sốt, viêm họng, hoặc dấu hiệu nghi ngờ. Nếu có điều kiện, có thể xét nghiệm người bệnh cũ và người sống gần khu vực đó để phát hiện người lành mang vi khuẩn.

4. Điều trị kịp thời và dự phòng cho người tiếp xúc

Người mắc bệnh phải được điều trị triệt để tại cơ sở y tế. Những người tiếp xúc gần cần được dùng thuốc dự phòng theo chỉ định để ngăn ngừa lây lan.

5. Giám sát dịch tễ học nghiêm ngặt

Do não mô cầu nhóm A còn lưu hành tại Việt Nam và chưa có vắc xin phòng ngừa, các biện pháp giám sát và kiểm soát dịch tễ vẫn cần được triển khai chặt chẽ.

6. Khám và điều trị ngay khi có triệu chứng

Nếu xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ như sốt cao, đau đầu dữ dội, ban xuất huyết… cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế uy tín để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

7. Tiêm vắc xin – biện pháp phòng bệnh chủ động và hiệu quả nhất

Viêm màng não mô cầu là bệnh nguy hiểm, lây nhanh qua đường hô hấp và có thể bùng phát thành dịch. Vì vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo:

• Trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn dưới 45 tuổi nên tiêm vắc xin phòng mô cầu tuýp B, C.
  
  

• Trẻ từ 9 tháng tuổi và người lớn dưới 55 tuổi có thể tiêm vắc xin phòng 4 tuýp A, C, Y, W-135 để được bảo vệ rộng hơn.
  
  

Tiêm vắc xin giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh cũng như mức độ nặng và biến chứng nếu không may nhiễm vi khuẩn.

Viêm màng não do não mô cầu là bệnh cực kỳ nguy hiểm với tốc độ diễn tiến nhanh và tỷ lệ tử vong cao. Việc nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và phương pháp phòng chống là cần thiết để bảo vệ bản thân và gia đình.

Nguồn: Y Khoa Diamond tổng hợp và cố vấn chuyên môn từ đội ngũ Bác sĩ.