Trong xã hội hiện đại, việc chủ động kiểm soát khả năng sinh sản không chỉ giúp phụ nữ tránh mang thai ngoài ý muốn mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe, sự nghiệp và hạnh phúc gia đình. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn mơ hồ về các biện pháp phòng ngừa thai an toàn, dẫn đến những hệ lụy như phá thai, rối loạn nội tiết hoặc ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này. Cùng Đa Khoa Diamond tìm hiểu những cách phòng ngừa thai an toàn, hiệu quả và được bác sĩ khuyên dùng dưới đây nhé!

1. Bao cao su

Bao cao su là phương pháp tránh thai phổ biến và hiệu quả, hoạt động như một rào cản vật lý giúp ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung. Khi sử dụng đúng cách, bao cao su đạt hiệu quả lên đến 80–98% trong việc ngừa thai và bảo vệ khỏi HIV cùng nhiều bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs).

Hiện nay có nhiều loại bao cao su khác nhau - loại dành cho nam bao phủ dương vật, và loại dành cho nữ được đặt trong âm đạo. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bao cao su có thể bị rách, thủng lỗ nhỏ hoặc sử dụng sai cách, làm giảm hiệu quả bảo vệ. Vì vậy, việc kiểm tra kỹ bao trước khi sử dụng là vô cùng quan trọng.

Ưu điểm của bao cao su

• Dễ tìm mua, dễ sử dụng, chi phí thấp.
  
  

• Không ảnh hưởng đến hormone hay chu kỳ kinh nguyệt.
  
  

• Bảo vệ cả nam và nữ khỏi các bệnh lây qua đường tình dục.
  
  

• Có thể sử dụng kết hợp với phương pháp khác để tăng độ an toàn.

Lưu ý khi sử dụng

• Chỉ dùng một lần, tuyệt đối không tái sử dụng.
  
  

• Kiểm tra hạn sử dụng và tình trạng bao trước khi mở.
  
  

• Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng và nhiệt độ cao.
  
  

• Không dùng hai bao cùng lúc, vì có thể làm rách bao do ma sát.

2. Thuốc tránh thai hằng ngày 

Thuốc uống tránh thai kết hợp là phương pháp tránh thai phổ biến dành cho phụ nữ, được sử dụng hàng ngày để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn. Loại thuốc này chứa hai hormone sinh dục nữ là Estrogen và Progesterone, giúp ngăn buồng trứng phóng noãn (rụng trứng) và làm đặc dịch nhầy cổ tử cung, khiến tinh trùng khó xâm nhập vào tử cung để gặp trứng.

Khi được sử dụng đúng cách và đúng giờ mỗi ngày, thuốc có hiệu quả ngừa thai lên đến 91–99%. Tuy nhiên, thuốc không có tác dụng phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs), nên có thể kết hợp thêm bao cao su để tăng cường bảo vệ.

Tác dụng phụ có thể gặp:

• Nhức đầu, buồn nôn, căng tức ngực.

• Thay đổi tâm trạng hoặc tăng nhẹ cân.

• Ra máu nhẹ giữa kỳ kinh thường chỉ là tạm thời khi cơ thể chưa thích ứng.

• Huyết khối tĩnh mạch sâu, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

• Nguyên nhân là do Estrogen có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Vì vậy, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để được tư vấn an toàn nhất.

Ưu điểm của thuốc tránh thai kết hợp

• Điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh.

• Cải thiện làn da, giảm mụn do rối loạn hormone.

• Kiểm soát sinh sản linh hoạt, dễ chủ động trong kế hoạch mang thai.

Lưu ý khi sử dụng

• Uống thuốc đúng giờ mỗi ngày để đảm bảo hiệu quả cao nhất.

• Không tự ý đổi loại thuốc, hãy hỏi ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn.

• Nếu quên uống, nên bổ sung càng sớm càng tốt và dùng biện pháp tránh thai dự phòng trong vài ngày sau đó.

• Kết hợp với bao cao su nếu muốn bảo vệ thêm khỏi các bệnh lây qua đường tình dục.

3. Thuốc tránh thai khẩn cấp 

Ulipristal là thuốc tránh thai khẩn cấp có thể sử dụng trong vòng 120 giờ (5 ngày) sau khi quan hệ không an toàn. Chỉ cần uống 1 viên duy nhất, thuốc có thể đạt hiệu quả ngừa thai trên 90% nếu dùng trong thời gian quy định. Ulipristal bán theo đơn, vì vậy bạn cần gặp bác sĩ hoặc chuyên viên y tế để được kê thuốc phù hợp.
Cơ chế của Ulipristal là ức chế hoặc trì hoãn quá trình rụng trứng, giúp ngăn chặn sự thụ tinh của tinh trùng với trứng, từ đó giảm nguy cơ mang thai ngoài ý muốn.

Plan B là loại thuốc tránh thai khẩn cấp phổ biến nhất hiện nay, có thể dùng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi quan hệ không an toàn. Thuốc gồm 2 viên, viên thứ hai được uống sau viên thứ nhất 12 giờ. Nếu sử dụng đúng thời điểm, Plan B có hiệu quả ngừa thai khoảng 89%.
Khác với Ulipristal, Plan B có thể mua trực tiếp tại nhà thuốc mà không cần đơn của bác sĩ, giúp bạn dễ dàng tiếp cận khi cần thiết.

Tác dụng phụ thường gặp

• Ra máu bất thường hoặc thay đổi lượng máu trong kỳ kinh tiếp theo.
  
  

• Ngực mềm, đau bụng nhẹ, chóng mặt hoặc buồn nôn.
  
  

• Nếu nôn trong vòng 2 giờ sau khi uống, cần uống thêm một liều mới để đảm bảo hiệu quả.

Những tác dụng phụ này thường chỉ là tạm thời và sẽ tự hết sau vài ngày. Tuy nhiên, nếu có biểu hiện bất thường kéo dài, hãy liên hệ bác sĩ để được tư vấn.

Lưu ý khi sử dụng

•  Uống càng sớm càng tốt sau khi quan hệ, tốt nhất là trong vòng 72 giờ đầu.
  
  

• Không nên sử dụng quá 2 lần trong một tháng, vì có thể ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt và nội tiết tố.
  
  

• Không thay thế thuốc tránh thai hàng ngày, đây chỉ là biện pháp dự phòng khẩn cấp, không phải dùng lâu dài.
  
  

• Nếu kỳ kinh kế tiếp bị trễ hơn 7 ngày, nên kiểm tra thai sớm để chắc chắn thuốc đã phát huy tác dụng.

4. Vòng tránh thai

Vòng đặt tử cung (IUD) là một dụng cụ nhỏ hình chữ T được đặt trực tiếp vào tử cung để ngăn ngừa mang thai. Có hai loại IUD phổ biến hiện nay: loại giải phóng nội tiết tố và loại không chứa hormone (dựa trên đồng). Cả hai đều có hiệu quả tránh thai trên 99% và có thể sử dụng trong nhiều năm liền, là lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn tránh thai lâu dài, an toàn và tiện lợi.

Sau khi được đặt, vòng sẽ tự phát huy tác dụng, bạn không cần uống thuốc hàng ngày hay chuẩn bị gì trước khi quan hệ. Tuy nhiên, IUD không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs). Khi muốn mang thai, bác sĩ có thể tháo vòng dễ dàng, và khả năng sinh sản sẽ trở lại bình thường ngay sau đó.

Tác dụng phụ thường gặp:

• Có thể chuột rút nhẹ hoặc ra máu bất thường trong vài tháng đầu sau khi đặt vòng.
  
  

• Với vòng nội tiết, hiện tượng này thường giảm dần sau 6 tháng, nhiều phụ nữ không còn kinh nguyệt hoặc có kỳ kinh nhẹ hơn.
  
  

• Với vòng không nội tiết (vòng đồng), kỳ kinh có thể ra nhiều hơn, đau bụng hoặc chuột rút mạnh hơn trong suốt thời gian sử dụng.
  
  

• Khoảng 1/1.000 trường hợp có thể bị thủng thành tử cung hoặc nhiễm trùng vùng chậu (PID), cần được bác sĩ xử lý kịp thời.
  
  

Lưu ý khi sử dụng:

• Đặt và tháo vòng phải do bác sĩ thực hiện.
  
  

• Sau khi tháo vòng, khả năng mang thai trở lại ngay, không ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.
  
  

• Với thời gian sử dụng từ 3–10 năm, vòng tránh thai là lựa chọn bền vững, tiết kiệm và phù hợp cho phụ nữ hiện đại.

5. Cấy que tránh thai 

Nexplanon là một que nhỏ bằng nhựa, kích thước tương đương que diêm, được cấy dưới da ở mặt trong bắp tay. Phương pháp này có hiệu quả ngừa thai hơn 99%, nhờ cơ chế giải phóng hormone progestin ổn định và liều thấp vào cơ thể. Hormone này giúp ngăn rụng trứng, làm đặc dịch nhầy cổ tử cung, khiến tinh trùng khó di chuyển, đồng thời làm mỏng niêm mạc tử cung để ngăn trứng làm tổ.
Que cấy có tác dụng liên tục trong 3 năm, và có thể được tháo bỏ bất cứ lúc nào nếu bạn muốn mang thai lại. Việc cấy và tháo Nexplanon cần được bác sĩ thực hiện tại cơ sở y tế, đảm bảo an toàn tuyệt đối. Tuy nhiên, phương pháp này không bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs).

Ưu điểm:

• Không cần uống thuốc hằng ngày, giảm rủi ro quên liều.
  
  

• Phù hợp với phụ nữ bận rộn hoặc không muốn dùng thuốc nội tiết đường uống.
  
  

• Có thể tháo ra bất kỳ lúc nào, và khả năng sinh sản hồi phục nhanh chóng sau khi ngừng sử dụng.

Tác dụng phụ thường gặp:

• Chảy máu kinh nguyệt bất thường: có thể ra máu giữa kỳ, kỳ kinh ít hoặc nhiều hơn, thậm chí mất kinh hoàn toàn.
  
  

• Tăng cân nhẹ sau khi cấy.
  
  

• Thay đổi tâm trạng: một số người có thể cảm thấy lo âu, trầm cảm hoặc dễ cáu gắt hơn.
  
  

• Trong trường hợp rất hiếm, nếu mang thai khi đang sử dụng Nexplanon, nguy cơ thai ngoài tử cung có thể tăng nhẹ.

6. Miếng dán tránh thai

Miếng dán tránh thai là miếng dán hình vuông nhỏ, có khả năng dính lên da, hoạt động bằng cách giải phóng hormone estrogen và progesterone đi qua da và vào máu. Hai loại hormone này giúp ngăn rụng trứng, làm đặc dịch nhầy cổ tử cung để tinh trùng khó di chuyển, và làm mỏng lớp niêm mạc tử cung để ngăn trứng làm tổ.
Bạn có thể dán miếng dán lên vùng mông, lưng trên, cánh tay, bụng hoặc ngực (trừ vùng vú). Mỗi miếng dán được thay mỗi tuần trong 3 tuần liên tiếp, sau đó nghỉ 1 tuần để có kinh nguyệt tự nhiên. Nếu muốn bỏ qua kỳ kinh, bạn có thể dán miếng mới ngay mà không cần nghỉ tuần thứ tư. Lưu ý, hiệu quả của miếng dán giảm nhẹ ở người nặng trên 90 kg (198 pound).

Tác dụng phụ thường gặp:

• Kích ứng hoặc mẩn đỏ tại vị trí dán.
  
  

• Căng tức hoặc đau nhẹ ở ngực.
  
  

• Nhức đầu hoặc mệt mỏi nhẹ.

7. Màng ngăn âm đạo

Màng ngăn (diaphragm) là một chiếc cốc mềm, nhỏ, được đặt bên trong âm đạo để bao phủ cổ tử cung – phần mở ra của tử cung. Màng ngăn hoạt động bằng cách ngăn tinh trùng xâm nhập vào tử cung, ngăn chặn quá trình thụ tinh. Khi kết hợp với chất diệt tinh trùng (dạng gel hoặc bọt), hiệu quả tránh thai có thể đạt khoảng 80% nếu được sử dụng đúng cách.

Màng ngăn được đặt vào trước khi quan hệ tình dục và giữ nguyên tại chỗ ít nhất 6 giờ sau khi giao hợp. Sau đó, có thể tháo ra, rửa sạch và tái sử dụng. Tuy nhiên, người dùng cần mang theo màng ngăn bên mình khi có kế hoạch quan hệ, điều này có thể gây bất tiện. Màng ngăn không bảo vệ khỏi HIV hoặc các bệnh lây qua đường tình dục (STI), và chỉ nên sử dụng sau 6 tuần sau sinh để đảm bảo an toàn.

Tác dụng phụ:

• Kích ứng hoặc cảm giác nóng rát nhẹ do chất diệt tinh trùng.

• Tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu nếu vệ sinh không đúng cách.

• Tăng nguy cơ lây nhiễm HIV nếu bạn tình nhiễm bệnh, do chất diệt tinh trùng có thể làm tổn thương niêm mạc âm đạo.

• Hội chứng sốc nhiễm độc (TSS) có thể xảy ra nếu màng ngăn được giữ trong âm đạo quá 24 giờ.

8. Tính ngày rụng trứng theo chu kỳ kinh nguyệt

Đây là phương pháp tránh thai tự nhiên, dựa vào việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để xác định “ngày an toàn” và “ngày rụng trứng”. Trong những ngày rụng trứng, nên tránh quan hệ hoặc dùng thêm bao cao su để đảm bảo an toàn.

Ưu điểm:

• Hoàn toàn tự nhiên, không tốn chi phí, không tác động nội tiết.

• Tăng khả năng hiểu rõ chu kỳ cơ thể.
  
  

Nhược điểm:

• Hiệu quả chỉ đạt 70–80% vì chu kỳ kinh có thể thay đổi do stress, bệnh lý, hoặc môi trường sống.

• Không bảo vệ khỏi bệnh lây qua đường tình dục.

Phương pháp này chỉ nên áp dụng khi chu kỳ kinh nguyệt đều và có kinh nghiệm theo dõi lâu dài, hoặc kết hợp thêm biện pháp hỗ trợ khác.

9. Tính ngày an toàn 

Phương pháp này dựa trên việc theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để xác định những ngày trứng rụng, từ đó lựa chọn thời điểm quan hệ an toàn hoặc tránh quan hệ trong ngày dễ thụ thai. Áp dụng tốt nhất cho người có chu kỳ kinh đều từ 26–32 ngày.

Các giai đoạn trong chu kỳ kinh nguyệt

• Khoảng tương đối an toàn: Tính từ ngày bắt đầu có kinh đến ngày thứ 9 của chu kỳ. Trong giai đoạn này, khả năng thụ thai rất thấp, nhưng vẫn có thể xảy ra nếu trứng rụng sớm hơn dự kiến.
  
  

• Khoảng không an toàn (nguy cơ thụ thai cao):  Là 6 ngày trước và 6 ngày sau ngày rụng trứng.  Nếu chu kỳ là 28 ngày, ngày rụng trứng là ngày thứ 14, do đó khoảng không an toàn là từ ngày thứ 10 đến ngày thứ 20.
  Quan hệ trong thời gian này nguy cơ mang thai có thể lên đến 90%.
  
  

• Khoảng an toàn: Tính từ ngày thứ 20 đến ngày đầu kỳ kinh tiếp theo. Lúc này, trứng đã rụng và tan, nên tinh trùng không thể thụ tinh, khả năng có thai rất thấp.

10. Triệt sản

Phương pháp triệt sản phù hợp cho những cặp vợ chồng đã đủ con hoặc không còn nhu cầu sinh thêm. Đây là biện pháp tránh thai vĩnh viễn, giúp ngăn ngừa mang thai hiệu quả và an toàn khi được thực hiện đúng kỹ thuật.

Triệt sản nam (Thắt ống dẫn tinh)

• Là một tiểu phẫu đơn giản, thường được thực hiện nhanh chóng và ít gây đau.
  
  

• Bác sĩ dùng phương pháp đốt điện hoặc laser để cắt và bít hai đầu ống dẫn tinh, ngăn tinh trùng ra ngoài khi xuất tinh.
  
  

• Sau phẫu thuật, nam giới vẫn có thể quan hệ bình thường, không ảnh hưởng đến hormone, khoái cảm hay khả năng cương dương.

Triệt sản nữ (Thắt ống dẫn trứng)

• Là phương pháp ngăn trứng di chuyển từ buồng trứng đến tử cung, thường được thực hiện bằng cách buộc, cắt rời, kẹp kim loại hoặc dùng vòng nhựa để thắt ống dẫn trứng.
  
  

• Không ảnh hưởng đến chu kỳ kinh nguyệt hoặc nội tiết tố nữ.
  
  

• Hiệu quả rất cao, tuy nhiên vẫn có tỷ lệ nhỏ (dưới 1%) có thể mang thai lại do ống dẫn trứng tự nối lại.
  
  

Lưu ý:

• Triệt sản không có tác dụng phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs, HIV, HPV, v.v.).
  
  

• Cần được bác sĩ tư vấn kỹ lưỡng trước khi quyết định, vì đây là biện pháp gần như không thể đảo ngược.

Việc lựa chọn phương pháp phòng ngừa thai an toàn không chỉ giúp tránh mang thai ngoài ý muốn mà còn bảo vệ sức khỏe sinh sản, tinh thần và hạnh phúc gia đình. Mỗi phương pháp đều có ưu – nhược điểm riêng, vì vậy chị em nên tham khảo ý kiến bác sĩ sản phụ khoa để chọn giải pháp phù hợp nhất với thể trạng và hoàn cảnh cá nhân.